- Compositie: Johann Sebastian Bach componeerde de Johannespassie (Johannes-Passion, BWV 245) in 1724 in Leipzig.
- Bestemming : De muziek was bedoeld voor de sobere versperviering (namiddag-avonddienst) op Goede Vrijdag (7 april 1724).
- Inhoud : Het lijdensverhaal van Jezus volgens het Evangelie van Johannes (hoofdstukken 18 en 19) wordt door de tenor gezongen. De tekst wordt aangevuld met diverse koralen en vrije meditatieve teksten.
- Stijl : De zangstijl is vertellend (Evangelietekst en recitatieven). Koralen zijn op begin of slot na, eenvoudige toonzetten. De geestelijke poëzie (aria’s) krijgt een expressieve toonzetting
- Herzieningen: Bach herwerkte de passie meerdere keren (1725, 1732 en 1749), met variaties in structuur, teksten en instrumentatie. (zie onder voor meer détail)
- Fake News: Dat Bach de passie heeft gewijzigd in 1725 omdat er kritiek was dat de eerste versie te ‘opera-achtig’ was, is onjuist.
Voor een uitgebreide bespreking verwijs ik naar de website van (wijlen) Eduard van Hengel
- https://www.eduardvanhengel.nl/werken/BWV_245 (de hele passie)
- https://www.eduardvanhengel.nl/werken/BWV_245abc (bespreking van de wijzigingen)
Hier is de Nederlandse vertaling van de tekst:
Verschillende versies
Het is bekend dat J.S. Bach de Johannes-Passion vier keer heeft uitgevoerd in versies die tekstueel en muzikaal in verschillende mate van elkaar verschillen.
- Versie I (BWV 245.1 — 1724) is niet volledig bewaard gebleven in muzikale bronnen, maar de tekst ervan is met redelijke zekerheid bekend.
- Versie II (BWV 245.2 — 1725) bevat verschillende vervangende of toegevoegde aria’s, evenals nieuwe interpolaties uit het evangelie van Matteüs.
- Versie III (BWV 245.3 — ca. 1730) herstelde sommige onderdelen, maar verving andere door muzikale nummers die inmiddels verloren zijn gegaan.
- Tussen versie III en IV begon Bach in 1739 aan een nieuwe partituur, waarbij hij de eerste tien nummers van de passie muzikaal herzag. Dit werk werd rond 1749 voltooid door een assistent, die vermoedelijk gewoon de versies uit Bachs compositiepartituur heeft gekopieerd (zonder herziening). De zetting in deze gedeeltelijk herziene partituur, die geen versie vertegenwoordigt die door Bach zelf is uitgevoerd, staat nu bekend als BWV 245.4
- Versie IV (BWV 245.5 — 1749) is wel van Bach’s eigen hand. Hij herstelde het grootste deel van de tekst en muziek van Versie I, met aangepaste teksten in verschillende nummers.
De meeste moderne uitvoeringen presenteren een samengevoegde hybride tekst op basis van een editie van Arthur Mendel (een invloedrijke uitvoeringspartituur, ook in de kritische tekst van de Neue Bach-Ausgabe opgenomen), of op vergelijkbare moderne edities die eveneens Bachs vroege en herziene muzikale materiaal combineren, terwijl ze meestal de teksten uit de vroegere versies behouden. Veel dirigenten en uitvoerders weten zelf niet precies wat ze precies uitvoeren, en schrijven hierover in programmaboekjes soms wel eens iets dat niet helemaal klopt.
Een publicatie uit 1728 van verzamelde liturgische poëzie, samengesteld door Christoph Birckmann, bevat het libretto van de versie uit 1725 van de Johannes-Passion; dit was vermoedelijk gebaseerd op de inmiddels verloren gegane gedrukte boekjes die onder Bachs gemeente werden verspreid, maar de precieze relatie tot het werk is niet met zekerheid vast te stellen.